„14 oskarżonych, 700 świadków, 50 kontroli skarbowych i podatkowych, opinie biegłych ds. finansów, księgowości i analizy kryminalnej, materiały z USA, Szwajcarii, Cypru i Ukrainy.

To i wiele więcej zawiera 1,5 tys. tomów akt śledztwa w sprawie KBP [przyp. red. Kraków Business Park], którymi od listopada 2016 r. zajmuje się krakowski sąd. Zdaniem prokuratury, od 1998 do 2013 r. wokół KBP funkcjonowała zorganizowana grupa przestępcza, którą kierował Adam Ś, większościowy udziałowiec i były prezes KBP. Spółki z grupy były obciążane kosztami fikcyjnych lub ekonomicznie nieuzasadnionych usług, a tak wyprowadzane pieniądze z powrotem inwestowano, dzięki czemu Adam Ś. (łącznie ma kilkadziesiąt zarzutów, dotyczących przywłaszczenia mienia, oszustw i fałszowania dokumentów) stał się większościowym udziałowcem KBP. Według prokuratury, oskarżeni wyrządzili spółkom z grupy szkody na 90 mln zł, wyprali około 45 mln zł, uszczuplenia podatkowe wyniosły co najmniej 22 mln zł, a poza granice Polski wytransferowano ponad 13 mln zł. Żaden z oskarżonych nie przyznaje się do winy.”

ŹRÓDŁO: Syndyk sprzedał KBP (pb.pl)

Departament Kontroli i Analiz Ekonomicznych to jednostka Ministerstwa Finansów, w której za pomocą narzędzi analitycznych wykrywa się karuzele VAT-owskie. Kilka dni temu Izbę Administracji Skarbowej we Wrocławiu i działające tam centrum analityczne wizytował Mateusz Morawiecki. „Tu jest jedno z bijących serc Krajowej Administracji Skarbowej” – powiedział wicepremier.

Krajowa Administracja Skarbowa zaczęła działać 1 marca, od tego momentu nastąpił także proces konsolidacji i centralizacji działań analitycznych. Od tego czasu tylko na poziomie centralnym zidentyfikowaliśmy 30 łańcuchów firm służących wyłudzeniom VAT, w które zaangażowane było ok. 300 podmiotów.

– informował dyrektor DKiAE MF Przemysław Krawczyk. Działania analityczne KAS koncentrują się na typowaniu firm do kontroli Ministerstwa Finansów. Do tego potrzeba nie tylko narzędzi informatycznych (o których wspominaliśmy w lipcu tego roku) i dostępu do baz danych, ale także wykwalifikowanego zespołu analityków i informatyków.

Cały czas prowadzimy nabór. Problem polega m.in. na tym, że na rynku niewiele jest osób o takim profilu. Chcielibyśmy zbudować w samej centrali zespół kilkudziesięciu analityków dedykowanych wyłącznie do wykrywania karuzel VAT-owskich.

– mówił dalej Krawczyk. Według niego rola analityka w wykrywaniu nieprawidłowości podatkowych będzie szybko rosła.

Analityka będzie ważna. Dziś mamy ogromną liczbę informacji, a osoby, które mają obsłużyć różne procesy muszą otrzymać gotowy produkt analityczny, aby wykonać określoną czynność.

Szacuje się, że na działalności dobrze zorganizowanych, międzynarodowych grup przestępczych, uczestniczących w 30 wykrytych od marca łańcuchach VAT, straty państwa wynoszą ponad 100 mln. zł.

ŹRÓDŁO: 100 mln zł i 30 łańcuchów firm wyłudzających VAT – jest podsumowanie finansowe KAS, Morawiecki: Wygramy walkę o uczciwy system finansowy, Wicepremier Mateusz Morawiecki przyjechał dzisiaj do Wrocławia, żeby zwiedzić, jak to sam ujął, jedno z „bijących serc” Krajowej Administracji Skarbowej.

ŹRÓDŁO OBRAZKA: KAS@Wikipedia.

„Organy ścigania, prowadząc sprawę czy to na etapie czynności operacyjnych, czy też czynności procesowych, skupiają się na  zebraniu maksymalnie dużej ilości informacji oraz materiału dowodowego. Aby jednak materiał ten przyczynił się  do ustalenia istotnych okoliczności sprawy, a następnie doprowadził do ustalenia sprawców popełnionych przestępstw, musi zostać w odpowiedni sposób przetworzony i przeanalizowany. Tym zaś elementem, który pozwala połączyć liczne, z pozoru niezwiązane z sobą informacje, jest właśnie analiza kryminalna.

-pisze Magdalena Kołdys, autorka artykułu pt. Analiza przepływów finansowych jako szczególna technika analizy kryminalnej. Praktyczne wykorzystanie. Artykuł ukazał się w 2015 r. na łamach wydawanego przez ABW „Przeglądu Bezpieczeństwa Wewnętrznego”.

„Omawiając problematykę analizy przepływów finansowych, należy zaznaczyć, że spośród opisanych powyżej form i metod analitycznych, ta w obecnym stanie rozwoju technicznego, informacyjnego oraz społecznego wydaje się być najważniejsza. Najważniejsza i zarazem najbardziej czasochłonna oraz wymagająca dużych nakładów pieniężnych i ogromnej wiedzy oraz umiejętności, zarówno w odniesieniu do ogólnie pojmowanej informatyki, prawa, ekonomii, jak i wiedzy stricte specjalistycznej – rachunkowości, bankowości, obrotu paliwami płynnymi, produktami stalowymi oraz informatyki śledczej.”

Podkreślając aspekt wykorzystania wiedzy specjalistycznej w analizie kryminalnej, autorka jako przykład wskazuje analizę finansową ponad 250 rachunków bankowych i dokumentacji finansowo-księgowej, w sprawie Amber Gold, w której wystąpiło ponad 18 tys. pokrzywdzonych i ponad 851 mln. zł strat. W tej jak i w innych sprawach o poważną przestępczość ekonomiczną kluczowym wydaje się działanie analityków, ukierunkowane na:

• odtworzenie śladu księgowego,
• ustalenie tożsamości i roli osób fizycznych i prawnych zaangażowanych w działalność przestępczą,
• ustalenie wysokości wartości majątkowych pochodzących z przestępstwa,
• ustalenie miejsca przechowywania wartości majątkowych pochodzących z czynów zabronionych w celu ich zajęcia, zabezpieczenia, orzeczenia przepadku lub egzekucji.

Problem pojawia się, gdy ma się do dyspozycji dane operacji finansowych z kilkunastu kont bankowych, zwłaszcza jeśli są to dane za dość długi okres. Wykonanie czynności analitycznych w takich warunkach bez możliwości skorzystania ze specjalistycznego oprogramowania byłoby już znacznie utrudnione, o ile w ogóle możliwe. W takim zaś przypadku osiągnięcie celu założonego na wstępie analizy jest możliwe jedynie w ramach ścisłej współpracy i wymiany informacji na linii zlecający–analityk. Pełna współpraca oraz prowadzona na bieżąco wymiana informacji jest więc w takich sytuacjach decydująca dla skutecznego wykonywanych czynności analitycznych.

Z postawionymi tezami nie sposób się nie zgodzić a omówione w artykule przykłady spraw, w które zaangażowany był analityk, dosadnie wskazują jakie ustalenia można poczynić li i tylko w oparciu o skrupulatną analizę danych bankowych, o czym wspominaliśmy już na łamach naszej strony w kwietniowym artykule o analizie finansowej.

Do przeczytania całego artykułu Magdaleny Kołdys nakłaniamy każdego, kto choć trochę interesuje się analizą kryminalną spraw gospodarczych. W skondensowany i ciekawy sposób autorka przeprowadza nas przez wszystkie kluczowe aspekty analizy kryminalnej przepływów finansowych oraz przez meandry materiałów źródłowych i możliwości analitycznego oprogramowania.

ŹRÓDŁO: Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego ABW 13 (7) 2015 (HTML), Magdalena Kołdys Analiza przepływów finansowych jako szczególna technika analizy kryminalnej. Praktyczne wykorzystanie (PDF)

ŹRÓDŁO OBRAZKA: Obrazek wykonano za pomocą Wordclouds

W 1984 roku Gregory Villemin, mały, zaledwie 4-letni chłopiec, został znaleziony martwy w rzece Vologne we francuskich górach Wogezach. Dowody, w tym pęta na rękach i nogach, wskazywały na morderstwo, mimo tego do dnia dzisiejszego nikt nie został skazany za tę zbrodnię. W połowie czerwca, 32 lata po wydarzeniach, o porwanie i zabójstwo oskarżono spokrewnione z chłopcem małżeństwo: 72-letnią Jacqueline Jacob i 71-letniego Marcela Jacoba. Na trop sprawców wpadli analitycy.

Przełom w sprawie pojawił się po tym, gdy w sprawie wykorzystano możliwości „sztucznej inteligencji” zawartej w programie Analyst’s Notebook lub ANB – powiedział Jean-Jacques Bosc, prokurator sądu apelacyjnego w Dijon – Jest to program który umieszcza wszystkich podejrzanych w czasie i przestrzeni, dzięki czemu możliwe jest odkrycie rozbieżności i dowodów. W sprawę zaangażowani byli specjalnie wyszkoleni analitycy kryminalni.

Dzięki pracy analityków być może możliwe będzie zakończenie jednej z najbardziej tajemniczej francuskiej cold case.

ŹRÓDŁO: The Telegraph

ŹRÓDŁO OBRAZKA: Wikipedia

„Jeśli na wykrycie sieci powiązań pomiędzy kontrahentami potrzebowaliśmy np. dwóch tygodni, to teraz zrobimy to w jeden dzień” – powiedział Gazecie Prawnej Tomasz Strąk z Ministerstwa Finansów. „Twarda” analityka tzw. jednolitych plików kontrolnych – czyli dokumentów księgowych firm, prowadzonych w formie elektronicznej – ruszyła pilotażowo w maju tego roku. Od lipca już oficjalnie.

„Dotychczas mogliśmy analizować dane z plików JPK, ale nie mieliśmy kompleksowych narzędzi pozwalających np. wykryć sieć powiązań pomiędzy kontrahentami. Oczywiście dało się to zrobić, ale „na piechotę”, przechodząc od JPK jednego kontrahenta do pliku drugiego, od drugiego do trzeciego itd. Teraz zrobi to za nas algorytm.”

Nieprawidłowości w dokumentach firm wyłapuje Analizator JPK. Jest to narzędzie informatyczne, które przetwarza informacje z JPK z całego kraju i informuje Ministerstwo i urzędy skarbowe o odkrytych nieprawidłowościach.

„Pliki JPK są analizowane na dwóch poziomach. Jeden to kompleksowa, w pełni zautomatyzowana analiza wszystkich podatników, która odbywa się w Centrum Analiz i Planowania Administracji Podatkowej przy Izbie Administracji Skarbowej we Wrocławiu. Drugi rodzaj analizy wynika z możliwości pobrania plików JPK przez poszczególne urzędy skarbowe w całym kraju. Jeśli na tej podstawie urząd dojdzie do wniosku, że istnieją niezgodności między deklaracją VAT a ewidencją podatnika, albo między ewidencjami kontrahentów (np. podatnik deklaruje, że kupił od danego podmiotu, a ten nie deklaruje, że sprzedał), to wszczyna czynności sprawdzające.”

ŹRÓDŁO: W lipcu rusza „twarda” analityka danych JPK (Gazeta Prawna)

„Żyjemy w dobie nowych technologii i społeczeństwa informacyjnego. Analiza kryminalna wpisuje się w ten trend. Jest odpowiedzią na współczesne zagrożenia i jednym z najnowocześniejszych narzędzi, którymi dysponuje policja”

-mówi podinsp. Artur Jarosz, zastępca naczelnika Wydziału Analizy Kryminalnej KGP, który udzielił dziennikarzom wywiadu, opublikowanego na łamach rp.pl. Policyjni analitycy pracują przeważnie przy skomplikowanych i wielowątkowych sprawach o najpoważniejsze przestępstwa i w których podejrzewa się udział zorganizowanych grup przestępczych. Pośród nich są te zwyczajowo określane jako przestępstwa „na wnuczka” czy „na policjanta”:

„Sprawcy niejednokrotnie wykonują do osób starszych dziesiątki połączeń telefonicznych dziennie. Poszukując ofiar, działają w zorganizowanej strukturze zarówno w Polsce i za granicą. Wykorzystują określone schematy postępowania. Taka aktywność przestępców generuje bardzo dużo informacji, z którymi jeden policjant lub nawet grupa policjantów bez specjalistycznej wiedzy nie będzie umiała sobie poradzić. (…) Bez nowoczesnych narzędzi, a takimi są odpowiednie programy komputerowe, nie jest możliwe przeprowadzenie skomplikowanej analizy, jednak w całym procesie analizy najważniejszy jest człowiek, analityczne myślenie, interdyscyplinarność i elastyczność.” – mówi Artur Jarosz. Zaznacza też, że analityk wykorzystuje do pracy różne rodzaje materiałów, w tym akta sprawy, bilingi telefoniczne czy informacje finansowe.

„Kiedy zestawi się ze sobą wiadomości na różnych płaszczyznach, np. czasu, miejsca czy sposobu działania sprawcy, daje to zaskakujący efekt w postaci wskazania konkretnego sprawcy. Dzięki temu sprawy, które wcześniej wydawały się nie do wykrycia, kończą się sukcesem.”

ŹRÓDŁO: Oszustwo „na wnuczka” trudno wykryć (@rp.pl)

Październikowy artykuł prokuratora Michała Gabriela-Węglowskiego, o którym pisaliśmy w maju, wzbudził zainteresowanie dra hab. Piotra Chlebowicza z Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej Wydziału Prawa i Administracji UWM w Olsztynie. Ów badacz analizy kryminalnej postanowił podjąć polemikę ze swoim przedmówcą, w związku z czym w kwietniowym numerze Prokuratury i Prawa ukazał się artykuł pt. Uwagi w związku z artykułem Michała Gabriela-Węglowskiego „Analiza kryminalna w pracy prokuratora”, będący odpowiedzią na poglądy prokuratora.

Do zapoznania się z całym tekstem serdecznie zapraszamy (.doc), a tymczasem poniżej kilka zachęcających fragmentów:

„(…)można zauważyć, że elementem konstytutywnym instytucji biegłego jest nie tylko atrybut wiedzy specjalnej, lecz również atrybut umiejętności, które przekraczają umiejętności przeciętne. Wydaje się, że Autor tekstu nie docenia właśnie tego waloru. Tymczasem zakres pojęcia „wiadomości specjalne” obejmuje nie tylko wiadomości rozumiane jako wiedzę o charakterze specjalistycznym, fachowym, ale również umiejętności, które wykraczają poza przeciętne i praktyczne. Analityk kryminalny dzięki swoim umiejętnościom warsztatowym potrafi połączyć poszczególne dane tworząc nową jakość – informację, która ma walor dowodowy. Zarówno „wyłowienie” danych spośród tysiąca innych oraz ich zestawienie, dzięki czemu materiał dowodowy nabiera sensu, to czynność charakteryzująca raczej pracę biegłego. Na tym polega istota stwierdzenia, że analiza informacji, w szczególności zaś analiza kryminalna jest czynnością wiedzotwórczą.

(…) W mojej opinii prokurator lub funkcjonariusz innej służby bez uprzedniego przygotowania, wyszkolenia nie będzie w stanie samodzielnie opracować analizy kryminalnej.

(…) zbytnie ukierunkowanie analityka „jedyną słuszną” koncepcją sprawy kłóci się z prakseologią. Jest to zresztą refleks szerszego problemu relacji na linii zleceniodawca – analityk. Jest oczywiste, że w prokuraturze i postępowaniach przygotowawczych prokurator ma dominującą pozycję gdyż to właśnie on wyznacza kierunki śledztwa. Niemniej jednak pozbawianie analityka inicjatywy w sprawach jemu powierzanych może prowadzić do niekorzystnych efektów, jak na przykład zbytnie przywiązanie zleceniodawcy do danej wersji zdarzenia.”

ŹRÓDŁO: Prokuratura i prawo (nr 4/2017)

„Ilekroć prowadziłem analizy kryminalne akt dużych afer gospodarczych i przestępczości zorganizowanej (autostradówka, paliwówka, Papała, prochy etc.) przekopanie tony akt przynosiło utworzenie wyraźnej mozaiki kontaktów (często globalnych), świadków i wykorzystywanych do procederu nieruchomości lub podmiotów gospodarczych. Zazwyczaj jednak początkowe wersje śledcze nie wytrzymują konfrontacji z odkrywanymi wątkami. O ile w banalnych sprawach kryminalnych (pobicia, kradzieże „po sąsiedzku”, zabójstwa przy flaszce wódki itp.) pierwsze wrażenie jest zwykle słuszne, tak przy sprawcach tzw. wyrafinowanych jest ono niemal zawsze błędne, motywy okazują się często bardzo abstrakcyjne i odbiegające nawet od praktycznego sensu popełnionego przestępstwa, a powiązania osobowe egzotyczne, zaś sfery motywacyjne poszczególnych sprawców mogą od siebie bardzo odbiegać.” – pisze na swoim blogu Kazimierz Turaliński, autor reportaży i publikacji z zakresu bezpieczeństwa i wywiadu gospodarczego i wykładowca akademicki.

‚Sztuce bezkarnego popełniania zbrodni’, gdyż taki tytuł nosi wspomniany artykuł, towarzyszy gorzka refleksja: „Organa ścigania stały się niestety na tyle leniwe i zależne od statystyk, że biernie współpracują z przestępcami przymykając oko na ich finezyjne działania (…). Po co dokładać sobie roboty i męczyć się z profesjonalistą, który najpewniej w sądzie będzie twardym przeciwnikiem. Przecież wystarczy brawurowo rozwiązać oczywiste zabójstwo, w którym mąż poderżnął żonie gardło – jest chwała w mediach, jest sukces w statystykach, a przykryć tego i tak się w żaden sposób nie da.”

I postulat: „Czas z tym skończyć i wrócić do drobiazgowego porównywania spraw (zawartości akt, treści dowodów – zeznań świadków i rzeczowych, innych śladów) oraz niezadowalania się ‚pierwszym wrażeniem’, które często bywa złudne.”

Zapoznanie się z całym artykułem polecamy i dołączamy do postulatu, nie mając wielkiej nadziei na jego realizację. Aby bowiem wyjść z impasu powtarzalnych, bezpiecznych, statystycznych działań śledczych trzeba dziś całkowitej przebudowy działania polskich organów ścigania. A do tego potrzebna jest wizja, wola sięgania po dobre wzorce i odwaga w eksperymentowaniu z nowymi metodami. Tylko po co, skoro „stare” metody sprawdzają się od przeszło 50-ciu lat…

ŹRÓDŁO: Sztuka bezkarnego popełniania zbrodni