Author Archives: A-Team

Na pierwszy rzut oka wszystko z nim w porządku. Zachowuje się zgodnie z normą i rzadko odstaje od reszty. Jest wykształcony, poprawnie się wysławia, ma wiele zainteresowań i zwykle ciężko pracuje. Wprawdzie zna się na komputerach, co z biegu odróżnia go nieco od reszty kadry, ale to dlatego że to przecież taki trochę informatyk, prawda? Trochę niepokoi, że nieczęsto go widać. Raczej nie szwenda się po korytarzu, tyle co po kawę, ot siedzi w tej swojej jaskini ze wzrokiem wlepionym w monitor lub jakieś papiery. Pracuje samotnie, nie wychodzi „na miasto”, indywidualista. Z drugiej strony to co on właściwie tam robi? Przez tyle lat radziliśmy sobie bez niego, więc po co w ogóle go zatrudniono? Czy za siedzenie przy komputerze powinniśmy mu płacić? A koszty wyposażenia i szkolenia – kosmiczne! Ciekawe czego oni go tam uczą. Nic z tego nie rozumiem, kto w ogóle wymyślił tego dziwoląga?

Czasem tak właśnie widziani są analitycy. Wkładając kij w mrowisko zaproponuję odpowiedź na pytanie: dlaczego?

• Jest wielka różnica pomiędzy uzyskaniem informacji a ich analizą. Wielki wysiłek, wkładany przez służby kryminalne na całym świecie w zdobycie dowodu rozumianego jako istotna i niepodważalna informacja o przestępstwie, sprawia, że niekoniecznie w pierwszej chwili zainteresowane są hipotezami i poszlakami uzyskanymi w wyniku analizy. I słusznie – tam gdzie są mocne dowody żadna analiza kryminalna nie jest potrzebna. Schody zaczynają się, gdy stopień skomplikowania przestępstwa uniemożliwia zdobycie twardego dowodu. Wielce pożądane stają się wtedy metody mniej konwencjonalne, z analitykiem na czele.
• Przekonanie, że klasyczna „policyjna” praca nie może być zastąpiona przez żadną inną metodę pozyskiwania informacji o przestępstwie, to spadek ostatniego stulecia. Spadek, mający swoje odzwierciedlenie nawet w kanonie karnym, w którym subiektywne i narażone na manipulacje wyjaśnienia podejrzanego mają nieraz większą moc dowodową niż materiał na który podejrzany ów nie mógł mieć wpływu. Dlatego dla wielu nie do pomyślenia jest zastępowanie twardej policyjnej roboty wnioskowaniem z liczb i statystyki, algorytmami komputerowymi i wiedzą o nowoczesnej technologii. I słusznie – bo przy dzisiejszych krajowych regulacjach prawnych nie da się jej w żaden sposób zastąpić (chociaż kilka wzorcowych służb zagranicznych udowadnia, że czasami się da). Można ją jednak uzupełnić o całe to analityczne tło, w obliczu którego klasycznie zdobyty materiał dowodowy zwielokrotnia swoją siłę rażenia.
• Ewolucja, abyśmy mogli odnaleźć się w rzeczywistości, nauczyła nas skupiać się poszczególnych istotnych elementach otoczenia. Człowiek aby polować czy chronić się przed niebezpieczeństwem, wyposażony został w zespół zdolności do odróżniania zagrożenia od otoczenia, identyfikowania obiektów, precyzyjnego ich nazywania. To naturalne i niezbędne do poprawnego funkcjonowania. Śledczy klasyfikuje rzeczywistość w podobny sposób: podejrzany, świadek, miejsce, spotkanie, samochód, itd. To również naturalne i niezbędne do poprawnego poukładania faktów tak, aby mogły stanowić jedną całość. Analityka kryminalna wymusza mniej naturalny dla człowieka sposób patrzenia na rzeczywistość i pewną istotną zmianę filozofii myślenia o świecie. Obiekty – podejrzany, świadek, miejsce, spotkanie, samochód – przestają mieć większe znaczenie. Ważniejsze stają się powiązania między nimi. Dlatego szkolenie analityka jest długotrwałe i kosztowne. Zmiana sposobu postrzegania świata to nie jest prosta sprawa.

Czy to dlatego analityk kryminalny bywa dziwolągiem w swoim otoczeniu zawodowym? I czy stawianie hipotez, posługiwanie się mniej ortodoksyjnymi metodami pracy i trochę inny sposób postrzegania świata są rzeczywiście takie dziwne? Zapraszam do dyskusji w komentarzach.

ŹRÓDŁO OBRAZKA: themarysue.com

Miało być po amerykańsku i jest. Poruszenie jakie w środowisku prokuratorskim wywołała wchodząca w życie od lipca reforma procedury karnej, świadczy niewątpliwie o rozmachu ustawodawców. „Przykręcenie śruby” – jak to określił pewien znany polityk – wymusza wyjście prokuratorów zza biurka a wizja procesu spornego niektórych z nich przyprawia o palpitację serca. Trudno się dziwić – tak drastyczna zmiana systemu pracy, który wszedł przecież prokuraturze w krew przez dziesiątki lat, niechybnie skończy się długotrwałym paraliżem wymiaru sprawiedliwości.

Środowiska prokuratorskie to czują i pilnie szukają rozwiązania pozwalającego uniknąć tej skądinąd krytycznej wróżby. Dlatego między innymi ni stąd ni zowąd ich wzrok padł na pracowników wspierających śledztwa i nagle te od wielu lat pomijane grupy zawodowe nabrały dla prokuratury zupełnie nowego znaczenia. Przy tej okazji w końcu, bo przecież po niemal dziesięciu latach, odkryto po co właściwie zatrudniono tam analityków kryminalnych.

Dlatego właśnie 13 maja Prokurator Generalny oficjalnie zawnioskował o dodatkowe pieniądze na już istniejące i nowe stanowiska analityczne uznając, że 1 analityk średnio na 53 prokuratorów to za mało i że niekoniecznie ów wynagradzany jest, jak to mówią, „godnie”.

Więc może jednak nowelizacja procedury karnej będzie miała i pozytywny wydźwięk – wszak nie często okoliczności sprzyjają na tyle, by oprócz aktualizacji samego prawa zaktualizować też nieco czyjeś spojrzenie na rzeczywistość?

ŹRÓDŁO: Prokuratura Generalna

Organy ścigania nieczęsto sięgają po analizę porównawczą spraw. Czasem, przy tych najbardziej tajemniczych i częściowo już zapomnianych zbrodniach przeciwko życiu – owszem. Ich porównywanie wydaje się oczywiste, gdyż możemy zestawić ze sobą miejsca, profile wiktymologiczne, profile psychologiczne sprawców czy metody ich działania. Archiwa X to jednak kropla w morzu, a prawdziwą skuteczność analiza porównawcza wykazać może w śledztwach całkiem bieżących i niekiedy tematycznie dalekich od „zimnych spraw”. Jakich?

Na pierwszy ogień pójdą sprawy cyberprzestępcze. Środowisko osób umiejętnie popełniających przestępstwa z użyciem komputerów nie jest znowu w Polsce tak duże, za to całkiem spory jest dostęp do materiałów, które mogą być poddane analizie. Każda działalność w internecie pozostawia bowiem ślad, który wcale niełatwo jest zatrzeć. Gdyby dajmy na to oszustwa na portalach aukcyjnych podzielić pod względem metod działania sprawców, można by pokusić się o dokonanie ich szczegółowo systematyki. Kto wie – być może wpadlibyśmy na trop tych samych grup przestępczych, działających tylko za pomocą różnych kont?

A wyłudzenia? Dobrze zorganizowane przestępstwo ekonomiczne wymaga dłuższych przygotowań, a to jakimi środkami posługują się sprawcy może być powtarzalne. Co jeśli nieustaleni w jednym śledztwie sprawcy przenieśli się ze swoją metodą do innego miasta i w dalszym ciągu wykorzystują tą samą metodę? Być może porównanie wielu spraw o wyłudzenia z kilku regionów pozwoliłoby na scalenie ich w jedną, dokonaną przez tych samych przestępców. A jak wiadomo materiał dowodowy z dwóch spraw to aż 2x więcej niż materiały z jednej. A co za tym idzie – rośnie ilość informacji które mogą wskazać nam sprawców.

Dokładnie takim samym badaniom można poddać włamania, kradzieże, wymuszenia rozbójnicze czy podpalenia. Jestem pewien, że gdybyśmy to zrobili w skali ogólnopolskiej, ilość zajmujących się nimi grup lub osób indywidualnych, zmniejszyłaby się domyślnie o połowę. Okazałoby się wtedy, że kilka małych grup przestępczych to w rzeczywistości jedna duża, współpracująca ze sobą i podzielona na poszczególne zadania, grupa. Albo że kliku tajemniczych sprawców przestępstw agresywnych to jedna i ta sama osoba, która uczyniła sobie z procederu sposób na życie.

A to przecież nie jedyna korzyść z porównywania spraw. Pomimo iż pozornie wydaje nam się, że pomysłowość przestępców nie ma granic, nie jest to prawdą. Większość pomysłów na przestępczy biznes bazuje na pewnych przetartych już wcześniej szlakach i jest tylko modyfikacją, wariacją na temat sprawdzonych metod. Gdyby analitycy mogli je badać i porównywać, w kolejnej takiej sprawie trafiliby pewnie na podobny sposób działania, mniej lub bardziej różniący się od wcześniej poznanego pierwowzoru. W skrócie – z każdej sprawy możemy nauczyć się modus operandi, które ktoś na pewno w przyszłości wykorzysta ponownie. Ale wtedy będziemy mieli już łatwiej i zadziałamy szybciej, gdyż ten sposób działania będzie nam już najzwyczajniej w świecie znany.

I w końcu ostatnia niedoceniona zaleta pracy nad porównywaniem spraw. Kiedy ktoś, kiedyś, pewnie na sali sądowej, spyta nas o nasze doświadczenie w śledztwach danego typu, będziemy mogli odpowiedzieć konkretami: „Tak, mam doświadczenie, analizowałem i porównałem już trzydzieści spraw tego typu i w większości z nich sprawca zachował się dokładnie jak w tej.”

Bo sprawcy przestępstw są rutynowi i powtarzają te zachowania, które wcześniej przyniosły im, w ich mniemaniu, sukces. Dlatego warto prowadzić analizy porównawcze spraw, a statystyczny analityk potrafi to robić i ma zaplecze techniczne, które to umożliwia.

Wszystko zaczęło się, gdy ilość dostępnych danych stała się zbyt duża by je wszystkie automatycznie uporządkować. Dopóki było ich niewiele, komputer radził sobie sam. Dziś, gdy ich pozbawiona jednolitej struktury ilość przyrasta w oszałamiającym tempie, bardziej przydatny jest człowiek, który jest w stanie dane zrozumieć na tyle by nie musieć przetwarzać ich wszystkich. Sięgnąć tylko po te, które w danej konkretnej sytuacji wydają się niezbędne. Zwłaszcza te, które dotykają sfer do których nie zawsze da się dopasować procedurę lub algorytm. W pewnym sensie stało się więc coś odwrotnego do naturalnego trendu zastępowania ludzi przez roboty. Dziś jeden analityk danych wyposażony w prosty arkusz kalkulacyjny stał się w niektórych regionach biznesu cenniejszy, niż kilka wydajnych serwerów i zaawansowane narzędzia teleinformatyczne. Chociaż i z tych analityk chętnie skorzysta o ile tylko będą pod ręką.

Bo to właśnie jest największą zaletą analityka – brak barier w pracy na narzędziach wszelkiej maści, zarówno takich mu znanych jak i zupełnie nowych. Drugą, równie ważną – umiejętność komunikowania swoich odkryć innym, w sposób tyleż efektowny co prosty i piękny. Mówi się czasem, że o ile tylko analityk będzie miał na tyle otwarty umysł i odwagę aby odejść wyłącznie od metod statystycznych i od danych posiadających jedynie trwałą i powtarzalną strukturę, stanie się gwiazdą rocka rynku Big Data.

Dlatego dziś jedynym usprawiedliwieniem dla traktowania analityki danych po macoszemu może być li i tylko nieświadomość, że jesteśmy już w XXI wieku, gdzie dane w wersji mikro niemal w każdej dziedzinie powoli przestają mieć jakiekolwiek znaczenie.

ŹRÓDŁA: Data scientist (wikipedia), Na co komu Data Scientist?, Data Science vs. Data Analytics

ŹRÓDŁO OBRAZKA: zazzle.co.uk